Денсаулық сақтаудағы сыбайлас жемқорлық – бұл медициналық қызметкерлердің материалдық, материалдық емес игіліктер мен артықшылықтарды заңсыз алу мақсатында мемлекеттік және жеке денсаулық сақтау жүйелерінде өзінің қызметтік жағдайын пайдакүнемдікпен пайдалануында, сондай-ақ мүдделеріне елеулі зиян келтірген немесе келтіре алатын жеке немесе заңды тұлғаларға мұндай артықшылықтарды заңсыз беруінде көрініс табатын қайталанатын және тұрақты дамып келе жатқан кешенді әлеуметтік-құқықтық құбылыс халықтың денсаулығын сақтау саласындағы қоғамдар мен мемлекеттер, сондай-ақ азаматтардың денсаулық сақтау және медициналық көмек алу құқықтарын іске асыру саласындағы қалыпты қоғамдық қатынастарды бұзады.

Денсаулық сақтаудағы сыбайлас жемқорлықтың бірнеше типтік түрлері бар:

- денсаулық сақтауға бөлінген қаражатты немесе тұтынушылар тарапынан төлемдер есебінен алынған кірістерді жымқыру және ұрлау.Бұл мемлекеттік және жергілікті деңгейде де, тікелей осындай қаражат алатын медициналық мекемелерде де болуы мүмкін.Дәрі-дәрмектер, медициналық мақсаттағы басқа ресурстар мен жабдықтар жеке пайдалану, жеке тәжірибеде пайдалану немесе одан әрі қайта сату үшін ұрланады;

- Мемлекеттік сатып алу саласындағы сыбайлас жемқорлық.Мемлекеттік сатып алу саласындағы түрлі сөз байласуларға, парақорлыққа және «кері қайтаруға» тартылу алынатын тауарлар мен қызметтер үшін артық төлемдерге немесе осындай тауарлар мен қызметтер үшін келісімшарттармен келісілген сапаны қамтамасыз ету мүмкін еместігіне әкеледі.Сондай ақ аурухана шығындары күрделі құрылысқа және қымбат жабдықты сатып алуға айтарлықтай шығындарды қамтуы мүмкін;

- төлем жүйелеріндегі сыбайлас жемқорлық.Мұнда сыбайлас жемқорлық әрекеттері тегін қызмет көрсетуді, сақтандыру құжаттарын қолдан жасауды немесе медициналық мекемелердің қаражатын белгілі бір артықшылықты пациенттердің мүддесі үшін пайдалануды қамтуы мүмкін; кірістерді ұлғайту мақсатында сақтандыру компанияларына, мемлекеттік органдарға немесе тиісті тізбелерге кірмейтін немесе мүлдем көрсетілмеген пациенттерге заңсыз шоттар қою; шоттарды, түбіртектерді, шығыс құжаттарын қолдан жасау немесе жалған науқастардыңқұжаттарын есепке алу.Бұдан басқа, сыбайлас жемқорлықтың мынадай нысандары да мүмкін: қаржылық ынталандырулар жасау немесе пациенттерді қандай да бір ұйымға жібергені үшін дәрігерлерге «кері қайтарулар» төлеу есебінен өз бизнесін дамыту; мемлекеттік медициналық мекемелердің дәрігерлерінің өз жеке құрылымдарына қызмет көрсетуге заңсыз жолдауы; өз кірістерін ұлғайту мақсатында негізсіз медициналық араласу жүргізу;

- дәрілік препараттарды жеткізу жүйесіндегі сыбайлас жемқорлық.Препараттар тарату жүйесінің әртүрлі деңгейлерінде ұрлануы мүмкін. Мемлекеттік шенеуніктер өнімді сатуға немесе белгілі бір құрылымдардың жұмысына, кедендік тазартуды жүргізуге немесе тиімді бағаларды белгілеуге рұқсат бергені үшін «сыйақы» талап ете алады.Нарықтағы мінез-құлық кодекстерін бұзу дәрігерлердің рецепт бойынша белгілі бір дәрі-дәрмектерге артықшылық беруге мәжбүр болуына әкеледі. Жеткізушілерден олардың өнімдеріне рецепт жазып берілген жағдайда әртүрлі жеңілдіктер сұралуы мүмкін. Сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің тағы бір ықтимал нысаны жалған немесе сапасыз дәрілік препараттармен сауда жасауға рұқсат беру болып табылады.

Біздің мемлекетіміздің құқықтық актілерінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың екпіні айқындалған-оның мемлекет пен қоғам өмірінің әртүрлі салаларындағы көріністерінің алдын алу, себептері мен жағдайларын жою. Дәрілік заттар мен препараттарды, медициналық жабдықтар мен медициналық техниканы, тамақ өнімдерін сатып алу саласындағы құқық бұзушылықтар заңнама бойынша қатаң жауапкершілікке әкеп соғады.

2023 жылғы 23 маусымда «Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің денсаулық сақтау басқармасы» КММ «Бірінші қалалық аурухана» ШЖҚ КМК-да сауалнама жүргізілді, оның мақсаты қызметкерлердің сыбайлас жемқорлыққа әлеуметтік құбылыс ретінде қатынасын анықтау, оның пайда болу және жасалу себептері мен жағдайларын белгілеу, сондай-ақ, аурухана қызметкерлері арасында қызметтік этика нормаларының сақталуын және ұжымдағы моральдық-психологиялық ахуалдың жай-күйін мониторингілеу.