1. Сіз қандай медициналық көмек ала аласыз?

• Жедел медициналық көмек;
• Емханаға тіркелу және учаскелік қызметтің медициналық көмегі (учаскелік дәрігер және медбике);
• Ауруларды ерте анықтау (скрининг) - МӘМС сақтандырылушылары үшін ғана қолжетімді;
• Туберкулезді және АИТВ-инфекциясын диагностикалау және емдеу;
• Аурулардың диагностикасы (туберкулезден және АИТВ-инфекциясынан басқа) - МӘМС сақтандырылушылары үшін ғана қолжетімді;
• Созылмалы және әлеуметтік маңызы бар ауруларды емдеу және динамикалық бақылау;
• Стационарда туберкулез бойынша және аурудың өткір кезеңінде оңалту;
• Оңалту-МӘМС сақтандырылғандар үшін ғана қолжетімді;
• Жарақаттар, улану, өткір жағдайлар;
• Басқаларға қауіп төндіретін ауруларды емдеу;

2. Отбасын жоспарлау

Таңдау: әрбір ересек адам контрацепцияның қауіпсіз әдістерін қолданумен қатар, қашан және қанша балалы болу керектігін өз бетінше шешуге құқылы.
Денсаулық: сіз репродуктивті денсаулық қызметтеріне қол жеткізе аласыз, соның ішінде отбасын жоспарлау, заманауи әдістермен бедеулікті емдеу және қажетсіз жүктіліктің алдын алу және қауіпсіз ана болуды қамтамасыз ету мүмкіндігі.
Ақпарат: әркімге репродуктивті денсаулығының жай-күйі туралы адал және толық ақпаратқа қол жеткізуге кепілдік беріледі.
Донорлық және зарарсыздандыру: егер сіз қаласаңыз, сіз жыныс жасушаларының доноры бола аласыз немесе зарарсыздандыру процедурасынан өте аласыз.
Жүктілікті жасанды түрде тоқтату: қажет болған жағдайда, сіз заңнамаға сәйкес жүктілікті қауіпсіз жасанды түрде тоқтатуға құқығыңыз бар.
Құқықтарды қорғау: сіздің репродуктивті құқықтарыңыз қорғалған.

Сондай-ақ, отбасын жоспарлауға және тұқым қуалайтын аурулардың алдын алуға ерекше назар аударылады. Егер сізде медициналық дәлелдер болса, сіз тиісті кеңестер мен тексерулерге құқығыңыз бар.
Сонымен қатар, бала туылған кезде, егер әйелдің келісімі болса және барлық қауіпсіздік шарттары сақталса, әкесі немесе басқа отбасы мүшесі босану кезінде қатыса алады.
АИТВ-инфекциясы бар адамдар бала асырап алуға және көмекші репродуктивті технологияларды қолдануға тең құқылы.
Репродуктивті құқықтарын жүзеге асыру кезінде әркім басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге міндетті екенін есте ұстаған жөн. Бұл ақпарат әрқайсымызға қатысты және әркімнің өз денсаулығы мен бақытына қамқорлық жасау үшін өз құқықтары мен мүмкіндіктері туралы хабардар болуы маңызды.

Дереккөз: "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекстің 79-бабына сәйкес 

3. Дәрігер мен медициналық ұйымды таңдау

Әрбір пациенттің шұғыл және кезек күттірмейтін медициналық көмек көрсету жағдайларын қоспағанда, тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және (немесе) міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде медициналық көмек көрсететін дәрігерді немесе медициналық ұйымды таңдауға, ауыстыруға құқығы бар.
Алайда, емхананы таңдау келесі принциптерге негізделгенін атап өткен жөн:
1) отбасылық қызмет көрсету;
2) МСАК аумақтық қолжетімділігі;
3) МСАК аумақтық қолжетімділігі шегінде медициналық ұйымды еркін таңдау;
4) пациенттің медициналық көмек сапасына қанағаттануы;
5) меншік нысанына және ведомстволық тиесілілігіне қарамастан тең құқықты және адал бәсекелестікті қамтамасыз етеді.

Емханаға тіркелу бір әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде МСАК ұйымын еркін таңдау құқығын ескере отырып, тұрақты немесе уақытша тұратын жері бойынша жүзеге асырылады.
МСАК дәрігерін еркін таңдау учаскеде бекітілген халықтың санын ескере отырып, тіркелген жері бойынша емханада жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасында уақытша болатын шетелдіктерді және (немесе) азаматтығы жоқ адамдарды, пана іздеп жүрген адамдарды МСАК ұйымдарына бекіту мыналарды көрсету үшін жүзеге асырылады:
Ерікті медициналық сақтандыру (ЕМС)шеңберіндегі МСАК;
Жүктелген медициналық сақтандыру (ЖМС) шеңберіндегі МСАК.

Дереккөз:
"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекстің 77-бабы
ҚР ДСМ 2020 жылғы 13 қарашадағы № ҚР ДСМ-194/2020 "медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарына жеке тұлғаларды бекіту қағидаларын бекіту туралы"бұйрығы 

4. Аурулардың алдын алу және салауатты өмір салты

Алдын алудың негізгі мақсаты – аурулардың, олардың салдары мен асқынуларының алдын алу. Алдын алудың үш түрі бар: біріншілік (аурулардың алдын алу), екіншілік (аурулардың дамуын тоқтату) және үшіншілік (асқынуларды бақылау).
Алдын алу шаралары халықтың барлық топтарын қамтиды және жас, психологиялық және әлеуметтік аспектілерді ескереді.
Салауатты өмір салтын қалыптастыру тұрақты физикалық жаттығуларды, дұрыс тамақтануды насихаттауды және ақпараттық-гигиеналық оқыту сияқты профилактикалық шараларды қамтиды.
Профилактикалық егулер инфекцияларға иммунитетті тудырады және міндетті (жоспарлы және эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша) және ерікті (ақылы негізде) болып бөлінеді. Міндетті егулер Қазақстан аумағындағы барлық адамдар үшін жүргізіледі, тізбе мен тәртіпті Үкімет айқындайды. Вакцинация алдында медициналық тексеру және ықтимал салдары туралы хабарлау жүргізіледі. Жоспарлы екпелері жоқ балалар ұжымдық иммунитетке қол жеткізген кезде мектепке дейінгі мекемелерге жіберіледі.
Бұл шаралар денсаулықты нығайтады және ауру қаупін азайтады.

Дереккөз: "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекстің 84, 85-баптары